'किराँत राज्यको कुरा उठाउनेछु'

प्रस्तुतीःरेणुका राई
उनी संविधानसभामा जनजाति र किराँत प्रदेशको बारेमा स्पष्ट कानुन बनाउन आफ्नो धारणा पेस गर्ने विचारमा छन्कुनैबेला यी भोजपुरमा शिक्षकका रूपमा चिनिन्थे । भोजपुर सदरमुकामनजिकैको वैकुण्ठे गाविसमा यिनको घर छ । यसैले यिनको जीवनका प्रारम्भिक सक्रियता यहीँबाट सुरु भयो । भोजपुर सदरमुकाममा पढ्ने क्रममा नै यिनको राजनीतिक जीवन सुरु भयो । स्कुलमा यी अनेरास्ववियुको संगठनमा आबद्ध थिए । विद्यार्थीकालबाट सुरु भएको राजनीतिको सिँढी चढ्दै अहिले कुमार राई ऐतिहासिक संविधानसभामा सभासद् चुनिएका छन् ।अनेरास्ववियुबाट राजनीति गरे पनि सभासद् बन्ने मौका भने यिनलाई कांग्रेसले जुराइदियो । साठी पारका यिनलाई कांग्रेसले समानुपातिकको जनजाति कोटामा छनोट गर्‍यो । शिक्षक रहँदा बनाएको राजनीतिको जग प्रगतिशील थियो । तर, पूर्णकालिक राजनीतिक कार्यकर्ता बन्ने समयमा यी कांग्रेसतिर ढल्किए । र,पार्टीको जिल्ला कार्यसमितिको सभापतिसम्म बने ।
२०२६ सालमा अनेरास्ववियु सरस्वती क्याम्पस काठमाडौंका सभापति भई वामपन्थी धारमा लागेका उनी ०३८ सालबाट कम्युनिस्ट राजनीतिबाट अलग भए । ३२ सालमा बिए, बिएड पास गरेका राई माओसेत्तुङबाट प्रभावित भएर राजनीतिमा आएको बताउँछन् ।वैकुण्ठे गाविसमा जन्मिए पनि अहिले उनको स्थायी बसोबास भोजपुरकै डाँडा गाउँमा छ । राष्ट्रको गरिमामय सभासद्मा निर्वाचित भइसक्दा पनि उनी इँटाले बारेको सानो घरमा बस्छन् । 'जनताका मान्छेले जनतासँगै बस्नुपर्छ, जनता जसरी नै बस्नुपर्छ,' उनले भने । आफ्नो पार्टी नेपाली कांगे्रसलाई कमाउने र धनी बन्ने पुँजीवादी पार्टीका रूपमा चित्रित गरिएकोमा खुसी छैनन् । उनको प्रश्न छ- 'नेपाली कांग्रेसलाई पुँजीपतिको कित्तामा राख्ने सर्वहाराको नेतृत्वको दाबी गर्ने पार्टीका बिल्डिङ कति तले छन् ? तिनका नेताका भवन कत्रा छन् ? को सर्वाहारा र को पुँजीपति जनताले छुट्टयाउनुपर्छ ।'

०४२ सालमा शिक्षकबाट राजीनामा दिँदा उनी एमालेको जिल्ला कमिटी सदस्य थिए । तर, पञ्चायतविरोधी आन्दोलन एमालेले भन्दा कांग्रेसले बढी प्रभावकारी ढंगले चलाएको देखेर उनी आन्दोलनमा होमिन कांग्रेसमा प्रवेश गरे । त्यसयता देशमा दुईवटा प्रजातान्त्रिक आन्दोलन भए । कुमार यी दुवै आन्दोलनमा सक्रियताका साथ सहभागी भए । 'पार्टीले अहिले मेरो मूल्यांकन गर्‍यो,' उनी भन्छन् । कांग्रेस सभासद् भए पनि कम्युनिस्ट पृष्ठभूमि भएका कारण उनी साम्यवादका जानिफकार छन् । अझै पनि उनलाई समाज अध्ययनको श्रेष्ठ विधि माक्र्सवाद नै हो भन्ने लाग्छ । तर, दुनियाँभरबाट माक्र्सवाद असफल हुँदै गएको देख्दा उनी चकित छन् । 'रसिया मात्र होइन, चीनमा पनि माक्र्सवादी अर्थतन्त्र असफल भयो, अहिले पुँजीवादी बजार व्यवस्थामा गएपछि मात्र चीनले प्रगति गर्न सक्यो,' उनी भन्छन् । उनका अनुसार चिनियाँ अर्थनीतिको अध्ययन गर्दा यो असफल भएको देखेर उनमा निराशा छायो र उनी कांग्रेसमा प्रवेश गरे ।


तीन छोरा र एक छोरीका बुबा सभासद् यतिबेला आफ्नी पत्नीका साथ जिल्लामा नै छन् । निर्वाचन सकिइसकेको छ । संविधानसभाको पहिलो बैठक बस्ने दिन तोकिइसकेको छ । यसैले उनी अब काठमाडौं जाने तयारी पनि गर्दैछन् । सबैसँग सहकार्यमा जिल्लाको विकास गर्ने र दलहरूबीचको मनमुटावलाई सबै दलले बिर्सनुपर्ने उनको विचार छ । 'सरकार त आउँछन् जान्छन्, हामी प्रभावित हुनुहुँदैन् । कानुनी निकाय र संविधानसभाले कुनै पार्टी वा सरकारको होइन, देश र जनताको हित हुने काम गर्नुपर्छ,' उनी भन्छन् ।


आरोह-अवरोहपूर्ण राजनीतिक जीवनमा उनले निकै कष्ट उठाए । २०३८ सालदेखि क्रमशः ३९, ४५, ६१, सालमा गरी उनी ६ महिना वर्ष दिन बिराउँदै जेल परे । यसरी जिल्लास्तरको राजनीति गरेर पनि केन्द्रीय तहसम्म आवज र अधिकारका निम्ति लागिरहने कुमार राई देशभरि भएको आन्दोलनको भोजपुर अगुवाई गर्ने व्यक्तिका रूपमा पनि परिचित छन् ।


संविधानसभामा उनका आफ्ना केही एजेन्डा छन् । जनजाति र किराँत प्रदेशको बारेमा स्पष्ट कानुन बनाउन आफ्नो धारणा पेस गर्ने उनको विचार छ । उनले भने, 'यसपटकको निर्वाचनमा माओवादीले बाहेक अरू कुनै पार्टीले जनजातिबारे स्पष्ट खाका नकोरेको र नराखेकाले पनि हाम्रो पार्टी हारेको हो । अब यस विषयमा स्पष्ट हुन म पार्टीलाई दबाब दिनेछु ।' 'कानुन पटकपटक कोरिइसकेको छ, महान् वैज्ञानिकहरूबाट अब सर्वसाधारण सबैले बनाउन गइरहेका छौँ,' उनी भन्छन् । मजदुर, महिला, अपांग, सबैका लागि संविधान हुनुपर्ने उनको धारणा छ । दिगो शान्ति र विकास हुने कानुन बन्नेमा उनी विश्वस्त छन् । आफ्नो पार्टीको महाधिवेशनले गणतन्त्रबारे स्पष्ट पारिसकेकाले पहिलो बैठकले गणतन्त्र घोषणा गर्नेमा उनी ढुक्क छन् ।


संविधानसभाको सभासद् भए पनि उनका आफ्ना केही विकास निर्माणका एजेन्डा पनि छन् । 'देशभरि नाम आउने जिल्लामा मोटर-बाटो छैन्,' उनी अलि भावुक भएर भन्छन् । र, थप्छन्, 'यसका लागि सबै एकसाथ जुट्नुपर्छ ।' भोजपुरमा मोटर-बाटो ल्याउने उनको सपना हो । यसका लागि सबै निकायमा धाउने उनको योजना छ । समाजमा हुने अन्तरविरोधको समाधान गर्ने क्षमताको कुरा गर्दै राईले देशमा देखिएको माओवादी र एमालेबीचको चिसोपन पनि समाधान गर्ने क्षमता, दक्षताको कुरा गरे ।
Source : Naya Patrika


हामी धेरै आभारी छौ कैलाश राईज्यु ( काठमाडौं )
"समयले हाम्रो शरीर र ज्ञान दुबै खेर फल्छ तर हामी समयलाई खेर फाल्छौँ " अज्ञात